Informacje ogólne

Zasady procesu usamodzielnienia wychowanków, którzy opuszczają pieczę zastępczą po dniu 1 stycznia 2012 roku regulują przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r., poz. 821 ze zm.).

Osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo – wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo – terapeutyczną, w przypadku gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu:

1. przyznaje się pomoc na:
   • kontynuowanie nauki,
   • usamodzielnienie,
   • zagospodarowanie;
2. udziela się pomoc w uzyskaniu:
   • odpowiednich warunków mieszkaniowych,
   • zatrudnienia;
3. zapewnia się pomoc prawna i psychologiczną

Pomoc na kontynuowanie nauki, na usamodzielnianie oraz na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, która przebywa w pieczy zastępczej przez okres  co najmniej:

• 3 lat - w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną;
• roku - w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo – wychowawczą lub regionalna placówkę opiekuńczo – terapeutyczną.

Ważne:
Pomoc na usamodzielnienie oraz pomoc na zagospodarowanie jest przyznawana osobie usamodzielnianej, której dochód miesięczny nie przekracza kwoty 1200 zł.

W przypadku, gdy dochód miesięczny osoby usamodzielnianej przekracza 1200 zł, można przyznać pomoc na usamodzielnianie lub pomoc na zagospodarowanie, jeżeli jest to uzasadnione jej sytuacją mieszkaniową, dochodową, majątkową lub osobistą.

Warunkiem przyznania pomocy na kontynuowanie nauki i na usamodzielnienie jest:

1. złożenie wniosku o przyznanie świadczeń oraz
2. posiadanie zatwierdzonego indywidualnego programu usamodzielniania, określającego               w szczególności:
   • zakres współdziałania osoby usamodzielnianej z opiekunem usamodzielnienia;
   • sposób uzyskania przez osobę usamodzielnianą wykształcenia lub kwalifikacji zawodowych, pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych oraz               w podjęciu przez osobę usamodzielniana zatrudnienia.

Ważne:
Osoba usamodzielniana co najmniej rok przed osiągnięciem przez nią pełnoletności wskazuje osobę, która podejmuje się pełnienia funkcji opiekuna usamodzielnienia oraz przedstawia pisemną zgodę tej osoby.

Opiekunem usamodzielnienia może być:

• osoba tworząca rodzinę zastępczą,
• prowadząca rodzinny dom dziecka,
• koordynator rodzinnej pieczy zastępczej,
• pracownik socjalny Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie,
• osoba będąca w placówce opiekuńczo – wychowawczej albo regionalnej placówce opiekuńczo – terapeutycznej wychowawcą lub psychologiem,
• inna osoba wskazana przez osobę usamodzielnianą i zaakceptowana przez dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie powiatu właściwego do ponoszenia wydatków na finansowanie pomocy na kontynuowanie nauki i usamodzielnianie.

Indywidualny Program Usamodzielniania (IPU):

• jest opracowany przez osobę usamodzielniana wspólnie z opiekunem usamodzielnienia co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem przez osobę usamodzielnianą pełnoletności,
• a następnie jest zatwierdzony przez dyrektora Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie powiatu właściwego do ponoszenia wydatków na finansowanie pomocy na kontynuowanie nauki i usamodzielnienie. 

Pomoc na kontynuowanie nauki przyznaje się osobie usamodzielnianej, jeżeli kontynuuje naukę:

• w szkole;
• w zakładzie kształcenia nauczycieli;
• w uczelni;
• na kursach, jeżeli ich ukończenie jest zgodne z indywidualnym programem usamodzielniania;
• u pracodawcy w celu przygotowania zawodowego.

Wysokość pomocy wynosi nie mniej niż 526 zł miesięcznie. Pomoc przyznaje się na czas trwania nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 25 roku życia. 

Pomoc na kontynuowanie nauki nie przysługuje w przypadku, gdy osoba usamodzielniana:

• kontynuuje naukę w szkole ponadgimnazjalnej lub uczelni, która zapewnia nieodpłatną naukę i nieodpłatne pełne utrzymanie;
• bez uzasadnionych powodów zmieniła trzykrotnie, na tym samym poziomie kształcenie, szkołę, zakład kształcenia nauczycieli lub uczelnię, kurs lub przygotowanie do wykonywania zawodu;
• została umieszczona w zakładzie karnym.

Wysokość pomocy na usamodzielnianie wynosi:

1. w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą spokrewnioną – nie mniej niż 3470 zł, jeżeli przebywała w pieczy przez okres co najmniej 3 lat;
2. w przypadku osoby usamodzielnianej opuszczającej rodzinę zastępczą niezawodową, rodzinę zastępczą zawodową, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo – wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo – terapeutyczną:
   • nie mniej niż 6939 zł – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres powyżej 3 lat,
   • nie mniej niż 3470 zł – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres od 2 do 3 lat,
   • nie mniej niż 1735 zł – jeżeli przebywała w pieczy zastępczej przez okres poniżej 2 lat, nie krócej jednak niż przez okres roku.

Pomoc na usamodzielnienie może zostać wypłacona w zależności od ustaleń indywidualnego programu usamodzielnienia jednorazowo lub w ratach, nie później jednak niż do ukończenia przez osobę usamodzielnianą 26 roku życia.

W przypadku, gdy osoba usamodzielniana otrzymuje pomoc na kontynuowanie nauki, pomoc na usamodzielnianie jest wypłacana po zakończeniu pobierania pomocy na kontynuowanie nauki. W uzasadnionych przypadkach pomoc na usamodzielnianie możne zostać wypłacona w trakcie wypłacania pomocy na kontynuowanie nauki.

Pomoc na zagospodarowanie jest wypłacana jednorazowo, nie później niż do ukończenia przez osobę usamodzielniana 26 roku życia, w wysokości nie niżej niż 1577 zł, a w przypadku osoby legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności w wysokości nie niżej niż 3154 zł.

Ważne:
Pomoc na zagospodarowanie może być przyznawana w formie rzeczowej.

Przyznanie oraz odmowa przyznania pomocy dla osoby usamodzielnianej na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie następuje w drodze decyzji.

Przyznanie osobie usamodzielnianej pomocy na kontynuowanie nauki, na usamodzielnianie lub na zagospodarowanie można odmówić w przypadku, gdy:

• istnieje uzasadnione przypuszczenie, że pomoc zostanie wykorzystana niezgodnie z celem, na jaki zostanie przyznana;
• osoba usamodzielniana przed osiągnięciem pełnoletności opuściła samowolnie pieczę zastępczą;
• osoba usamodzielniana porzuciła naukę umożliwiającą jej przygotowanie zawodowe i nie podejmuje zatrudnienia;
• stosunek pracy z osobą usamodzielnianą został rozwiązany bez wypowiedzenia z winy pracownika
• osoba usamodzielniana bez uzasadnionej przyczyny uchyliła się od podjęcia proponowanego jej zatrudnienia;
• osoba usamodzielniana została skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.